Το κυκλοκόνιο της Ελιάς (Spilocaea oleagina) είναι ένας μύκητας που κάνει όλο και πιο έντονη την παρουσία του στην ζωή των ελαιοκαλλιεργητών. Οι επιπτώσεις της προσβολής του μύκητα διαφέρουν ανάλογα με την ένταση αυτής. Σε ήπιες μορφές μπορεί να προκληθεί μία μικρή αραίωση του φυλλώματος με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την φωτοσυνθετική κατάσταση του δέντρου, την παραγωγή και την γενικότερη κατάσταση του δέντρου που θα περάσει το stress. Σε περιπτώσεις σοβαρής προσβολής το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ένα ακραία εξασθενημένο δέντρο έως και μία ολική ξήρανση της Ελιάς.
Ο μύκητας διαχειμάζει σε μολυσμένα φύλλα που παρέμειναν πάνω στο δέντρο. Τα παθογόνα της ασθένειας μπορούν να μεταφερθούν μέσω του αέρα και της βροχής και να προσβάλλουν υγιή δέντρα. Η προσβολή από κυκλοκόνιο γίνεται εμφανής οπτικά στον παραγωγό μέσω των χαρακτηριστικών τεφροκαστανών κηλίδων στην πάνω επιφάνεια των φύλλων. Οι πρώτες προσβολές παρατηρούνται την άνοιξη και στις αρχές του καλοκαιριού. Οι κηλίδες μεγαλώνουν και γίνονται κυκλικές. Ταυτόχρονα εξασθενούν το φύλλο καθιστώντας το φωτοσυνθετικά ανενεργό. Σε έντονες προσβολές, το φύλλο θα ξεραθεί και πέσει. Ταυτόχρονα, προσβολή μπορεί να υπάρξει σε μίσχους φύλλων αλλά και σε ταξιανθίες προκαλώντας ανθόπτωση και καρπόπτωση.

Κατάλληλες συνθήκες διάδοσης του μύκητα
Η μετάδοση του μύκητα ευνοείται ιδιαίτερα από την αυξημένη σχετική υγρασία και θερμοκρασία. Γίνεται εύκολα αντιληπτό λοιπόν πως σε περιοχές ή και σε χρονιές που έχουμε βροχοπτώσεις προς το τέλος της άνοιξης, η πιθανότητα της εμφάνισης συμπτωμάτων είναι αυξημένη.
Γενικότερα ο μύκητας αναπτύσσεται σε μεγάλο εύρος θερμοκρασιών (από 7 0C έως 30 0C), όμως όταν την κρίσιμη εποχή η θερμοκρασία είναι μεταξύ 10-20 0C, η προσβολή θα είναι πιο έντονη.

Επιπτώσεις
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, το κυκλοκόνιο μπορεί να προκαλέσει σοβαρότατες ζημιές στο δέντρο. Η πιο συνηθισμένη είναι η εξασθένιση της Ελιάς με αποτέλεσμα την μειωμένη παραγωγή. Η πτώση των φύλλων αποδυναμώνει το δέντρο και καθώς αυτό δεν μπορεί να φωτοσυνθέσει επαρκώς, μειώνεται η ανθοφορία και συνεπώς η καρπόδεση. Οι επιπτώσεις της ασθένειας όμως δεν περιορίζονται σε μία καλλιεργητική χρονιά. Τα δέντρα που έχουν εξαντληθεί θα χρειαστούν χρόνια προσεκτικής φροντίδας από τον παραγωγό για να ανανεωθούν και να γίνουν πάλι εύρωστα.

Πρόληψη-Αντιμετώπιση
Σε χρονιές όπως η φετινή (2019) όπου οι βροχοπτώσεις ήταν έντονες παρατηρούμε ήδη εικόνες καθολικά αποφυλλομένων δέντρων. Ειδικά στα πεδινά ελαιοκτήματα η παρουσία της ασθένειας είναι έντονη.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, το κυκλοκόνιο είναι μία ασθένεια που καλύτερα να προλαμβάνεται από τον παραγωγό παρά να αντιμετωπίζεται. Αυτό αφορά και την πλευρά της αποτελεσματικότητας αλλά και του κόστους. Όπως αναφέρθηκε, συνθήκες υψηλής υγρασίας και θερμοκρασίας ευνοούν την εξάπλωση του μύκητα. Για τον λόγο αυτό μπορούμε να λάβουμε κάποια καλλιεργητικά μέτρα που θα μας βοηθήσουν και στην καλύτερη διαχείριση του δέντρου. Θα πρέπει να εφαρμοστεί καλό κλάδεμα που θα ευνοεί τον αερισμό της κόμης ώστε να μειωθεί η υγρασία και η θερμοκρασία μέσα στο φύλλωμα της Ελιάς.
Σε περιπτώσεις εγκατάστασης νέων ελαιώνων τα δέντρα θα πρέπει να μπουν σε κατάλληλες αποστάσεις και όχι πολύ κοντά. Εφόσον είναι δυνατόν θα πρέπει να επιλεχθούν ανθεκτικές ποικιλίες στο κυκλοκόνιο (Κορωνέικη). Στο νησί μας όπου κυριαρχούν οι ποικιλίες Κολοβή και Αδραμυτιανή θα πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί καθώς είναι ευαίσθητες στην ασθένεια.
Επίσης, όσον αφορά τα καλλιεργητικά μέτρα, καλό είναι να εφαρμόζεται ισορροπημένη λίπανση, καθώς υπερβολικές ποσότητες αζώτου οδηγούν σε αυξημένη βλάστηση με ό,τι συνεπάγεται αυτό για το μικροκλίμα της κόμης.
Συμπληρωματικά με όλα αυτά τα μέτρα, η καλύτερη μέθοδος πρόληψης (αλλά και αν χρειαστεί αντιμετώπισης) είναι η εφαρμογή χημικών σκευασμάτων. Προληπτικοί ψεκασμοί κατά την άνοιξη αλλά και το φθινόπωρο δείχνουν να έχουν εξαιρετικά αποτελέσματα κατά της ασθένειας. Οι επεμβάσεις μπορούν να γίνουν με κάποιον χαλκό (βορδιγάλειος, οξυχλωριούχος κλπ) ή κάποιο άλλο χημικό σκεύασμα. Παράλληλα αξίζει να σημειωθεί ότι με τα περισσότερα από αυτά τα φάρμακα αντιμετωπίζεται και μία νέα ασθένεια που κάνει την εμφάνισή της στα μέρη μας, το γλοιοσπόριο.
Σε κάθε περίπτωση, οι ελαιοπαραγωγοί θα πρέπει να επισκέπτονται συχνά τα κτήματά τους και να παρατηρούν τα δέντρα τους. Η πρόληψη αποδεικνύεται καλύτερη από την αντιμετώπιση, για αυτό το λόγο βρείτε τον γεωπόνο-επιστήμονα που εμπιστεύεστε και συμβουλευτείτε τον για τις επόμενες κινήσεις σας.

Σταυριανάκης Γιώργος
MSc Γεωπόνος (ΓΠΑ)
Υπ. Διδάκτορας (Τμ. Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου)